Бул материал ChatGPT (Жаратман Интеллект) көмөгү менен даярдалды...

Бул көрүнүш түз ачык декларация менен эмес, тымызын идеологиялык, социалдык жана маалыматтык мейкиндикти ээлөө аркылуу жүрүп жатат.

Негизги белгилери:

• Мечиттердин саясый планда активдешүүсү: айрым имамдар жана диний ишмерлер жума күнкү хутбаларда коомдук маселелерди талдап, бийликке карата элдин нааразычылыгын диний тил менен негиздешүүдө.
• Социалдык тармактарда таасирдүү диний блогерлердин саясат тууралуу билдирүүлөрү (маалыматтык согуштун бир бутагы).
• Диний фонддор жана кайрымдуулук уюмдары аркылуу элдин муктаж катмарына таасир арттыруу. Аныгында, “жардам аркылуу таасир” этүү модели жайылууда.
• Аялдар жана жаштар арасында “активдүү даават иштери” — улуттук иденттүүлүк эмес, диний таасирге тийиштүүлүк сезими жогорулап барат.

Алар бийликке кандай жол менен жетүүнү көздөшөт?

а) Шайлоо жолу менен:

• Таасирдүү оппозиция калыптанбаган үчүн анын ордун ээлөөгө айрым уюмдар формалдуу түрдө партия түзүп, шайлоого катышуу жолун издеп жатышат.
• Мурдагы парламенттик шайлоолордо диний шек жараткан талапкерлердин партия аркылуу өтүү аракеттери болгон.
• Аймактарда күчтүү диний кадыр-баркка ээ талапкерлер элдин колдоосун алуу менен кеңештерге өтүшкөн (бул дагы “сыноо модели”).

б) Коомдук чыңалуу аркылуу:

• Мамлекеттик кризис учурунда дүйнөлүк саясый күчтөргө караганда ыкчам уюшуп, куралдуу жана тартиптүү туруштук берер топ катары көрүнүшү мүмкүн.
• Эл арасында моралдык лидер катары дүйнөлүк эмес, диний авторитеттердин айткандары угулуп калышы мүмкүн.
• Бул модель Талибандын Ооганстанда бийликке келишинин логикасына абдан жакын.

3. Мамлекеттик төңкөрүш болсо, бийликке жетип калуу ыктымалдыгы барбы?

Ооба, мамлекеттик институттар алсырап, башкаруу боштугу жаралса, диний топтор өзүнчө “тартип орнотуучу күч” катары чыга келет.

Себептери:

• Алардын түзүмдүү тартиби жана ишенимдүү лидерлик иерархиясы бар.
• Калктын жарды катмары менен байланышы күчтүү.
• Туруктуу ресурстары (чет элдик диний фонддор) бар жана өз ара жардам системасы калыптанган.
• Эл арасында “дүйнөлүк системадан тажап”, адилеттүүлүктү диний башкаруудан издеген тенденция бар.

Кыргызстанда шарият режими орной турган коркунуч барбы?

Толук масштабда шарият режими орнойт деп айтуу азыр эрте, бирок аймактык, моралдык жана укуктук чөйрөлөрдө диний нормалар үстөмдүк кылуусу мүмкүн:

Мисалы:

• Айрым аймактарда жарнама, кийим, музыка, социалдык жүрүм-турумдар – диний негизде тыюу салынгандай башкарылып жатат.
• Шарият сотуна окшош “аксакалдар кеңештери” же “имамдык чечимдер” расмий укуктук системадан артык кабыл алынууда.
• Бул көрүнүш расмий башкаруу алсырагандан улам тереңдей берет.

Борбор Азия жана талиптер фактору:

Аймактагы тенденциялар:

• Ооганстанда талиптердин бийлиги радикал исламдын “ишке ашкан” модели катары жайылтылууда.
• Тажикстан, Өзбекстан, Казакстанда катуу секулярдык көзөмөл бар. Кыргызстан — диний активдүүлүккө кенен ачык өлкө.
• Көптөгөн диний агымдардын саясый концепциясы — “алгач коомду исламдаштырып, кийин бийликти ал” деген идеяга таянат (Жамал-ут-Таблиг, Хизб ут-Тахрир жана башка агымдар).

Бул коркунучту алдын алуу үчүн эмне кылуу керек?

а) Мамлекеттик деңгээлде:

• Диний сабаттуулук саясатын күчөтүү: мектеп, ЖОЖ, мечит деңгээлинде.
• Коопсуздук мекемелери диний активдүүлүктү саясый ниет менен байкап туруу үчүн атайын аналитикалык борбор түзүшү керек.
• Секулярдык институттарды (сот, билим берүү, ЖМК) идеологиядан коргоо.

б) Коомдук деңгээлде:

• Акыл калчоочу диний лидерлерди колдоо (радикал эмес, сабаттуу диний өкүлдөр).
• Идеологиялык боштук калтырбоо: жаштарга руханий жоопту адилеттүү жеткирүү.
• Жарандык активдүүлүктү арттыруу: эл өзүн диний эмес, жаран катары сезиши зарыл.

Негизги корутунду:

Кыргызстанда азыр саясый боштук жана моралдык катаал турмуш шарттары бар. Бул шарттар радикал идеологиялар үчүн “ыңгайлуу кыртыш” болуп эсептелет. Эгер светтик жана прогрессивдүү күчтөр ушул идеологиялык жана маалыматтык мейкиндикти бош калтырса, диний топтор анын ордун сөзсүз ээлейт.

Дүйнөбийлик — бул динсиздик эмес, тең укуктуулук. Демократиялык өлкөдө мечит менен мектеп бирдей урматталууга тийиш.

Эгер «РухЭш» сайтынын ишмердиги токтоп калбашын кааласаңыз, бизди колдоо үчүн төмөнкү банктык эсебибизге өз каалооңузга жараша акча которо аласыз... Мбанк + 996 558 08 08 60 жана Оптимабанк-4169585341612561.