Бул материал ChatGPT (Жаратман Интеллект) көмөгү менен даярдалды...

Кыргыз коомундагы үй-бүлө институту советтик доордо канчалык идеологиялык тепки жеген болсо, бүгүнкү күндө анын андан кем эмес жана көбүнчө ичтен чыккан коркунучтуу бүлүндүсү — сокур арапкулдук, башкача айтканда, кылчайбас догматизм каптап келатат. Бул — сырткы формасы диний көрүнгөнү менен, чынында кыргыздын улуттук иденттүүлүгүн системалуу талкалоо процесси.

1. «Шариат» деп кыргызды жат бурулушка бургандар

Акыркы жылдары коомчулукта кеңири тараган бир көрүнүш — айрым молдолордун бир тууган бир туугандын баласына үйлөнүүсүнө уруксат бериши. Бул пикирлер шариатта "макул көрүлөт" деген желе менен айтылганы менен, кыргыз коомунун рухий табиятын, генетикалык ден соолугун эске албаган кооптуу, абалды татаалдаштырган пикир.

Мындай туугандык үйлөнүүлөрдүн генетикалык кесепеттери илимде далилденген: мутациялар, төрөлүүдө кемтик, интеллектуалдык өнүгүүдөгү артта калуулар. Пакистан, Сауд Аравия, Айман (Йемен) сыяктуу өлкөлөрдө туугандар арасыдагы үйлөнүүлөр жогорку деңгээлде болгондуктан, азыр бул мамлекеттер саламаттыкты сактоо системасынын оор жүгүн тартып жатышат. Кыргыз коомунун буга баратканын көрүп туруп унчукпай коюу — улуттук чыккынчылык.

2. Өз кызындай кыздарга үйлөнгөн «таксырлар» – моралдык чиринди

Жашы 60тан ашкан, неберелүү болуп калган эркектер 18–20 жаштагы кыздарды "токол алам" деген шылтоо менен шаар четинде жашыруун үйлөнүү тоюн өткөргөнү — коомго билинбеген чоң залака салууда. Бул көрүнүштүн артында аялды жандуу жан эмес, колдонмолук объект катары караган эркектик үстөм көз караш жатат.

Мындай союздарда көбүнчө:

• Кыздардын тагдыры соодалашуу объектисине айланат.
• Эне-баланын ортосундагы психологиялык байланыш бузулат.
• Жаш кыздардын жашоого болгон ишеними талкаланып, билим алуу мүмкүнчүлүгү солгундайт.

Бул ислам эмес. Бул — патриархалдык түркөйлүк.

3. Ый эмес, «сүннөт эмес» дегенге жеткендик – өлүм зыйнатынын бурмаланышы

Бүгүнкү күндө маркумду акыркы сапарга узатуу зыйнатында ыйлап жоктоону тыюу, маркум тууралуу жакшылык эскерүүгө "бидъаат" деп карап, жалпы улуттук салтты четке кагуу тенденциясы күч алууда.

Кыргыз элинин тарыхында өлгөн адамды жоктоо — жашоо менен өлүмдүн ортосундагы ыйык байланыш, жоктоо аркылуу тазалануу, тарыхты сактоо актысы болуп келген. "Алымбек датка жоктолгон жок, Жеңижок акын жоктолгон эмес" деп ким айта алат?

Бул көрүнүштөр — шариат эмес, шаар сыртындагы догматтык мектептерде тарбияланган текши көчүрмө идеялар.

4. Мисалдар: чет элден кайсы улуттар өз баалуулуктарынан ажырады?

• Уйгурлар (Кытай) – Пекиндеги репрессиялардан мурун эле Саудиянын катуу таасирине түшүп, өздөрүнүн салттуу ырларын "арам", улуттук кийимин "арам", аялдардын коомдук жашоого катышуусун "арам" деп чыккандар болгон. Бул ички бөлүнүүнү күчөтүп, кийин репрессияга шылтоо түздү.
• Сомали, Йемен – арапка окшошобуз деп өз улуттук тилин, жазуусун, ыр дүйнөсүн жоготуп алышты. Азыр алардын муундары өз ата-бабасынын мурасын тааныбайт.
• Чечендер – советтик секулярдуулук жоюлгандан кийин исламдык шариат менен улуттук адаттын ортосундагы күрөш башталды. Көптөгөн улуттук каада-салттар жок болду.

5. Чоң суроо: Арап эмес кыргыз болсок болбойбу?

Кыргыздар исламды кабыл алганда да өзүнүн табигый логикасы, тартиби менен жашаган. Ыйман менен каада тең жүргөн. Азыркы проблема — ыйман эмес, арапкулдук мээни каптагандыгы.

• Биз жөн гана мусулман болобузбу — же араппы?
• Биз каадабыз менен жашайбызбы — же башкаларды туураппы?

Бул суроонун жообу азыр чечилип жатат. Биз унчукпасак, тарых өзү чечет — бирок кыргыздын эмес, башкалардын пайдасына.

Корутунду: Рухий иммунитетсиз коом — жеңил олжо

Кыргыз үй-бүлөсү — кыргыз улутунун негизги иммунитети. Аны коммунисттер сырттан бузган болсо, азыр аны “өздөн чыккан жат жаман дегендей, өз ичибизден чыккан сокур түшүнүктөр жок кылууда. Кыргызды сактагың келсе — сен кыргыз бол! Арап эмес, фарс эмес, ханзада эмес — ушул тоолордун ээсинин наркына жараша! 

ChatGPT: Кыргыздын үй-бүлө институтун коммунисттер талкалаган