Анна Ахматова (чыныгы аты – Анна Андреевна Горенко) – ХХ кылымдагы орус поэзиясынын ири өкүлү, “Серебряный век” акындарынын ичиндеги эң жаркын жылдыздардын бири. Бирок анын өмүр жолу чыгармачылык шыгы менен бирге советтик репрессиянын оор көлөкөсүн көтөргөн тагдырга айланган.

Эрте таанылып, кемелине келип турган кези

1910-жылдарда Ахматова өзүнүн өзгөчө үнү менен адабиятка кирип, акмеизм агымынын символуна айланган. “Вечер” (1912) жана “Четки” (1914) жыйнактары ага кеңири атак алып келип, ошол кезде ал жаш акындардын арасында сулуулугу, интеллекти жана поэзиясы менен бирге жандуу легендага айланган.

Ырлары аялдык дүйнөнүн татаалдыгын, махабат, жоготуу жана ички эркиндик темаларын терең чагылдырат. Бирок 1917-жылдан кийинки революциялык жаңжал жана совет бийлигинин орношу — Ахматованын тагдырын кескин тизгиндейт.

Чыгармачылыкка тыюу жана репрессия

1920-жылдардын ортосунда советтик маданий саясатта "социалисттик реализм" үстөмдүк кура баштайт. Ахматова бул идеологиялык талаптарга баш ийгиси келбейт. Анын поэзиясы “буржуазиялык салондук лирика” деп айыпталып, 1925-жылы анын чыгармаларын басууга расмий тыюу салынган.

1930-жылдары советтик интеллигенцияга каршы репрессия күч алган кезде Ахматова да КГБнын (ошол кездеги НКВД) көзөмөлүнө алынат. Мурдагы күйөөсү, акын Николай Гумилёв 1921-жылы “контрреволюциялык ишке катышкан” деп атууга кеткен эле.

“Реквием” жана уулунун сүргүнү

Ахматованын эң кайгылуу жылдары уулу Лев Гумилёвдун тагдыры менен тыгыз байланыштуу. Лев бир нече жолу камакка алынып, 1935–1938-жылдары жана согуштан кийин да ГУЛАГ лагерине айдалган.

1938-жылы уулун кезектеги жолу камакка алышканда, Ахматова Ленинграддагы түрмөнүн алдында күн сайын кезек күткөн миңдеген энелердин бири болчу. Дал ошол учурда ал өзүнүн улуу чыгармасы “Реквием” поэмасын жарата баштаган. Бул поэма — советтик репрессия курмандыктарына арналган эң күчтүү адабий эстеликтердин бири.

“Реквием” 1960-жылдары гана чет өлкөдө жарыяланып, СССРде 1987-жылы перестройка учурунда гана толук басылып чыккан.

Совет бийлиги менен татаал мамилеси

Сталин өлгөндөн кийин Ахматовага карата мамиле жумшарып, анын айрым чыгармалары кайрадан жарыялана баштайт. Бирок ал өзүнүн негизги эрежесинен — бийликтин алдында ийилбөө принциптеринен эч качан баш тарткан эмес.

1964-жылы аны Италиянын Форли шаарында “Этна-Таормина” эл аралык сыйлыгы менен сыйлашат. Ошол эле жылы Оксфорд университетинин ардактуу доктору наамы ыйгарылат. Бул дүйнөлүк деңгээлде анын чыгармачылыгынын жана эркинин моюндалганы эле.

Анализ жана сабак

Ахматованын тагдыры — совет доорундагы интеллигенциянын эң кайгылуу, эң оор мисалы. Ал тагдырдын оор сыноосуна карабай, ички эркиндигин сактап калган. Анын поэзиясы жана жарандык позициясы — репрессияга каршы руханий каршылыктын үлгүсү.

Ахматова сыяктуу акындар бизге ар-намыстын күзөтчүсү экендигин эскертет.

Бул макала Жаратман Интеллекттин көмөгү менен даярдалды.

Эгер «РухЭш» сайтынын ишмердиги токтоп калбашын кааласаңыз, бизди колдоо үчүн төмөнкү банктык эсебибизге өз каалооңузга жараша акча которо аласыз... Мбанк + 996 558 08 08 60 жана Оптимабанк-4169585341612561.