АҢГЕМЕ

I. Эски клуб

Айылдын ортосунда, жол боюндагы эски имаратты эл “Клуб” дешет. Убагында ошол жерде кино көрсөтүлүп, комуз менен ыр-күү оболоп, кыз-жигиттер бийге түшчү. Азыр дубалдарынын боёгу түшүп, айланасын чөп баскан. Бирок ошол эски клубдун ичинен кечинде үн чыгат кээде.

Үн – мугалим Жээналыныкы. Ал пенсияга кетерине аз калган, бирок али деминде. Сабакта ал: “Адам окугандан картайбайт, токтоткондон карыйт” деп калчу. Ошол эле сөзүн эми өзүнө да айтып жүрдү.

Күндөрдүн биринде ал мектептен кийин ошол клубга келип, балдарга айтты:

– Келгиле, кичинекей театр уюштуралы.

Балдар күлүп жиберишти:

– Эмне, артист болобузбу, агай?

– Болосуңар, – деди ал күлүп. – Ар кимибиз өз ролубузду ойнойбуз да жашоодо.

Ошентип, эски клуб кайрадан жан киргендей болду. Эшиктин алдында отургучтар тазаланып, ичиндеги чаңдар сүртүлдү. Балдар сахнага кийим издеп, апаларынын эски көйнөк-көчөгүн, чоң атасынын шляпасын алып келишти. Көрүнүштөр жөнөкөй болчу, бирок алар үчүн чоң дүйнө бул.

II. Балдардын сахнасы

Биринчи жыйынтык концертте Гүлназ “Жульетта” болду. Ал мурун уялчаак кыз эле. Бирок сахнага чыккандан кийин үнү өзгөрүп, көзү жалындап турду.

– Көрдүңөрбү, – деди Жээналы агай акырын, – адам сахнага чыкмайынча өзүн билбейт.

Экинчи бала – Эрмек, дайыма сабакка кечиккен, тамаша аралаш турмушта жүргөн өспүрүм. Ал Гамлет болом деп чыкты. Башында күлкү болду, бирок ал “боломбу же жокпу” деген сапты айтканда залдагы чоңдор унчукпай калышты.

Театр – алар үчүн оюн эмес, өздөрүн түшүнүүгө себепкер болду.

Айыл тургундары да башта күлүп жүрүшүп, акырын тынч отуруп көрчү болушту. Күлкүлөрүн басышты. Ойлуу отуруп көрүшчү болду балдардын оюндарын. Кээде урушуп жүргөн коңшулар да залда бирине бири жакын отуруп калчу болушту. Эч кимиси сүйлөбөйт, сахнада балдар гана сүйлөйт, бирок залдагылардын ар биринин ичиндеги өз мени үн каткансыйт.

Жээналы агай ошондо түшүндү: искусство – элди тынчтандырган эң ыйык нерсе экенин.

III. Маска

Бир күнү балдар даярдык көрүп жатканда агай айтты:

– Эртең мен чыгам сахнага.

– Сизби?!

– Ооба. Бир аз Риголетто болоюн, – деди ал жылмайып.

Эртеси эл көп жыйналды. Чоңдор, жаштар – баары “агай ойнойт экен” деген кызыгуу менен келишти.

Сахна жарыгы күйдү. Жээналы агай сахнага чыкты. Үстүндө эски пальто, колунда таяк, жүзүндө жылмаюу. Ал Вердинин “Риголеттосунан” үзүндү окуй баштады. Бирок андан опера эмес, жандуу адамдын кыйкырыгы угулду.

– «Бийликтеги жек көрүндүлөр! Кайсы баага саттыңар кызымдын тагдырын?!»

Эл унчукпай калды. Кимдир бирөөнүн көзү жашылданып кетти. Ал ошол үзүндү ырдан улам өз жашоосун көрдү. Кимдир бирөөнү “сарайдагы эл” деп эстеди, кимдир бирөө “Риголетто” экенин сезди.

Аягында агай унчукпай калды. Зал да жым. Тек гана сырттагы шамал үнү угулду. Сахнадагы жарык өчкөндө, эл ордуларынан жылбай дымыды.

IV. Жарыксыз сахна

Ошол күндөн кийин агай ооруп калды. Мектепке келе албай жүрдү. Балдар клубга өздөрү чогулуп, бири өзүнүн ролун жаттайт, бири жарыкты күйгүзөт.

Бир күнү кечинде алар чогулуп турушса, эшик ачылып, Жээналы агай кирип келди. Чачы агарган, жүзү кубарган, бирок көзүндө баягы от бар дале.

– Эмне даярданып жатасыңар?

– “Кичинекей принцти” ойнойбуз, агай!

– Ооба, жакшы... – деди ал жай гана. – Принц – бул баладай жүрөктүн символу. Театр ошону сактайт...

Ошол түнү ал отургучка отуруп, балдардын оюнун унчукпай көрүп отурду. Акыркы көшөгөдө балдардын бири айтты: “Жүрөк менен гана жакшы көрө аласың. Көзгө көрүнбөгөндү – жүрөк билет.”

Агай жылмайып, көзүн жумду.

Эртеси айыл театрсыз калды. Бирок клубга эл мурдагыдан көп келе баштады. Кээде сахнада эч ким жок, бирок ар ким өзү менен сүйлөшүп отурат.

V. Сахна – адамдын ичинде

Жылдар өттү. Клубдун дубалы кайра оңдолду. Кире беришинде азыр бир жазуу турат: “Бул жерде мугалим Жээналы жашаган. Ал сахнаны адамдардын ичинен тапкан.”

Айылдын балдарынын ичинен бири – актёр болуп шаарга кетти, бири – сүрөтчү болду, бири – мугалим. Бирок баары ошол эски клубду эстешет.

Кээде алар чогулганда бири айтат:

– Агайдын бир жолу айткан сөзүн эстедиңерби?

– Кайсыны?

– “Театр – адамдын ичиндеги сахна.”

Ошондо баары унчукпай калышты. Анткени ошол сахна азыр да ар биринин ичинде жашап келет.

Эпилог

Кечкисин мектептин эски клубундагы жарыктар өчтү. Балдар үйлөрүнө тарашты. Мугалим сахнанын ортосунда жалгыз отурду. Түнкү шамал жыртык терезеден кирип, парданы акырын чайпады.

Сахнанын чаңында жыгылган маскалар, унутулган реквизиттер жатты. Бирок мугалимдин көзүнө алар тирүү көрүндү: ар биринде балдардын күлкүсү, таң калуусу, жашоону жаңыдан сезген үн бар болчу.

Ошол учурда сырттан азандын үнү угулду. Мугалим башын көтөрдү. Азан — тынч, бирок бир гана түрдүү. Сахнадагы үн болсо — ар түрдүү, бирок тирүү.

«Эл азыр мечитке агылып жатат, — деп ойлоду ал. — Бирок мечит – кудайдын үйү болсо, театр – адамдын жанынын үйү да. Мечитте адамдар күнөөсүн кечирүүнү сурайт, сахнада болсо — күнөөсүн түшүнүүгө аракет кылышат. Экөөнүн айырмасы — биринде коркунуч, экинчисинде үмүт бар…»

Ал акырын сахнанын ортосуна чыкты, жарыкты күйгүздү. Ай нуру терезеден агылып, сахнага көлөкө түшүрдү. Мугалим акыркы жолу үнүн чыгарып, өзү жалгыз реплика айтты: «Адам өзү менен күрөшкөндө — сахна ыйык жайга айланат».

Сыртта азандын акыркы үнү угулду. Көңүлүнө ушул үн менен сахнадагы үн аралашып, бир гана нурга айланды. Мугалим жылмайды, ал эми сахна түнгө сүңгүп кетти.

Эртеси күнү айылдын мечитине жакын жайгашкан клубдун эшигинде бир барак кагаз илинип турат:

“Бүгүн театр түнү. Кирүү акысыз. Келгиле, өзүңөрдү көргүлө.”

Ошентип, айылдын жүрөгүндө сахна дем ала баштады.

Эгер «РухЭш» сайтынын ишмердиги токтоп калбашын кааласаңыз, бизди колдоо үчүн төмөнкү банктык эсебибизге өз каалооңузга жараша акча которо аласыз... Мбанк + 996 558 08 08 60 жана Оптимабанк-4169585341612561.