Осип Эмилевич Мандельштам (1891–1938) — XX кылымдагы орус поэзиясынын эң көрүнүктүү өкүлдөрүнүн бири. Ал да акмеизм агымын түптөгөндөрдүн катарында. Анын поэзиясы классикалык тактыкты, руханий тереңдикти жана интеллектуалдык калың катмарды айкалыштырган. Бирок анын чыгармачылыгы да, өмүрү да советтик репрессиянын айынан кыйылган.

Кремлдин «машаягына» айланган Сталинге каршы айтылган сөзү

1933-жылы Мандельштам жашыруун чөйрөдө өзүнүн «Сталин тууралуу эпиграмма» аталган белгилүү төрт кайырма ырын окуп берет. Ирониялуу, өтө курч айтылган саптарда Сталин «Кремлдин тоосу» катары сыпатталып, анын канга боёлгон бийлиги сүрөттөлөт. Бул ыр советтик системада эң оор кылмыш — «партия жетекчисин мазактоо» катары бааланат. Ал ырдын орусчасы мында >>>>

Кыргызчасы мамындай:

Өлкөбүздү туйбай жашап жүрүбүз,
он кадамдан ары угулбай үнүбүз.
Жетер жерге жетсе жарым кебибиз,
эскертишет: Кремль – тоо чебибиз.

Курттай семиз манжалардын жоондугу.
айткандары ишенимдүү, оор жүгү.
Мурутун айт таракандай жылмаят,
өтүгүчү, жалт-жулт жанып сыйгалак.

Курчоосунда кыл моюндуу башчылар,
тек оюнчук – жойполоктоп астынан.
Кээси ышкырып, кээси наалып, мыялап,
жалгыз өзү, сөөмөй кесеп – кыямат.

Жарлык токуп жарлыгынын артынан –
ырайым жок эч кимди соо калтырар.
Ага жагат мөмө сымал бөөдө өлүм,
осетинче керилип кең көөдөнү.
(Ырды кыргызчалаган О`Шакир)

Алгачкы камак жана сүргүн

1934-жылы НКВД аны камакка алып, дароо атып салуу коркунучу туулат. Бирок Максим Горький жана башка маданий ишмерлердин кийлигишүүсү менен өлүм жазасы жеңилдетилип, жубайы Надежда Мандельштам менен бирге Воронежге сүргүнгө жөнөтүлөт. Бул жылдары ал «Воронеж дептерлерин» жазып, поэзиясынын эң бийик үлгүлөрүн жаратат.

Экинчи камак жана акыркы жол

1938-жылы Мандельштам кайрадан камакка алынат, бул ирет «контрреволюциялык аракети» үчүн деген айып тагылат. Ал Владивостокко жөнөтүлгөн учурда транзит лагеринде оорукчан абалда өлөт. Анын сөөгү кыш мезгилинде массалык кыргындардын арасында көмүлүп, так жайы белгисиз бойдон калган.

Анын мурасы

Осип Мандельштамдын өмүрү — сөз эркиндиги жана адамдык намыс үчүн күрөштүн символу. Ал өз чындыгын айтуудан баш тартпай, анын баасы канчалык кымбат экенин өз тагдыры менен далилдеген. Жубайы Надежда Мандельштам өз өмүрүн күйөөсүнүн көркөм мурастарын сактоого арнап, ырларын, эсселери менен эскерүүлөрүн жашыруун түрдө кийинки муундарга жеткирген.

Макала Жаратман Интеллекттин көмөгү менен даярдалды.

Эгер «РухЭш» сайтынын ишмердиги токтоп калбашын кааласаңыз, бизди колдоо үчүн төмөнкү банктык эсебибизге өз каалооңузга жараша акча которо аласыз... Мбанк + 996 558 08 08 60 жана Оптимабанк-4169585341612561.